Het Japanse recept voor een lang leven

De Oosterse geneeskunde heeft vandaag de dag heel wat aanhangers. Begrippen zoals alternatieve geneeskunde, acupunctuur of levensenergie chi kent intussen bijna iedereen. De meesten van ons associëren ze echter enkel met China. En met reden, want de Traditionele Chinese Geneeskunde (uit het Engels  TCM – Traditional Chinese Medicine) komt uit China, maar we vinden ze in allerlei vormen terug in heel Oost-Azië, en ook in Japan, een land dat erom bekend staat dat zijn inwoners lang en gezond leven. Hebben de Japanner dan het geheim van lang en gezond leven ontdekt?

Japan, het land van “oude mensen”

Momenteel is de gemiddelde levensduur in Japan de langste ter wereld en bedraagt (volgens gegevens uit 2017) 81,1 jaar voor mannen en 87,3 jaar voor vrouwen. De demografische gegevens zijn alarmerend: het aantal personen van meer dan 64 jaar bedroeg in 2019 28,4% van de Japanse bevolking, terwijl het aantal kinderen onder 15 slechts 12,1% bedroeg. Het probleem van een verouderende bevolking is echter algemeen bekend in hoogontwikkelde landen, en Japan is ongetwijfeld zo’n land. Vandaag willen we een element van deze puzzel van wat dichterbij bekijken en zoeken we een antwoord op de vraag waarom de Japanners zo lang leven.

Volgens wetenschappers zijn er verschillende factoren die hier een invloed op hebben. De eerste en tegelijk ook belangrijkste factor is het dieet. Dit dieet, dat rijk is aan zeevruchten, groenten (Japanners halen tot 30% van hun dagelijkse behoefte aan calorieën uit groenten) en rijst is bijzonder evenwichtig. Bovendien volgen veel mensen in Japan de beroemde regel „Hara hachi bu”, die in vrije vertaling „buik 80% vol” betekent. Aziaten eten verschillende maaltijden per dag, maar in kleine porties en bovendien worden de gerechten opgediend op een aantal kleine bordjes. Dit verlengt de eettijd en geeft de maag tijd om signalen naar de hersenen te sturen dat ze vol is. Japanners stoppen al met eten bij de eerste tekenen dat ze genoeg hebben en zo eten ze niet te veel. Hierdoor vermijden ze een versnelling van de celoxidatie en veroudering van het lichaam.

Koplopers in een lang en gezond leven (wat onder andere blijkt uit het lage aantal gevallen van ouderdomsdementie) zijn de bewoners van het eiland Okinawa, waar de meeste honderdjarigen per vierkante meter ter wereld wonen. Waarom daar precies? Het aangename microklimaat, het goede dieet (op Okinawa zijn ze nog strenger dan in andere regio’s van Japan door onder andere radicaal de zoutconsumptie te verminderen en slechts 1800-1900 kcal per dag te eten) en het beoefenen van allerlei hobby’s (in de betekenis van  ikigai, geluk door steeds bezig te zijn) zijn zaken die volgens de bewoners het geheim van een lange levensduur vormen. Ook het feit dat er op Okinawa veel mensen zijn die als dat enigszins mogelijk is te voet reizen is van belang: beweging is immers heel goed voor de gezondheid.

Gezondheid op zijn Japans

Een element van de gezonde levensstijl van de Japanners is ook het gezondheidszorgsysteem. Zelfs in de kleinste dorpen is er een goed voorziene apotheek, waar de omwoners zijn “ingeschreven”. Hun ziektegeschiedenis wordt daar bijgehouden en hun gezondheid wordt er gecontroleerd, om zo in geval van afwijkingen van de norm tijdig te kunnen reageren. Hoe werkt dat? Wanneer een patiënt bijvoorbeeld de toegelaten tailleomvang overschrijdt, wordt hij doorverwezen voor een visite bij de diëtist en psycholoog. Op die manier kan de gezondheidszorg door profylaxis dure behandeling van allerlei chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten voorkomen. Daarom staat Japan bekend als een land van slanke en gezonde mensen.

Ook de reeds eerder vermelde Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) heeft haar steentje bijgedragen aan de gezondheid van de maatschappij. Deze geneeskunde is vermoedelijk tussen de 7e en 9e eeuw in Japan bekend en ingeburgerd geraakt. Vandaag de dag genieten de Japanners onder andere van de positieve effecten van acupunctuur en unieke farmacologische kruidenmengsels, die helpen bij heel wat dagdagelijkse kwaaltjes. Het was onder andere mogelijk om deze mengsels te creëren omdat naar schatting 50% van de Japanse eilanden begroeid zijn met endemische plantensoorten die nergens anders ter wereld (of slechts op weinige plaatsen) voorkomen.

De Japanse natuurgeneeskunde, die gebaseerd is op TCM uit het begin van onze tijdrekening, wordt  Kampo genoemd en wordt in het Verre Oosten heel serieus genomen. Er worden talrijke conferenties georganiseerd om kennis over deze geneeswijze te verspreiden, en patiënten gaan vaak zelf met kleine kwaaltjes en soms ook met ernstigere aandoeningen naar plaatselijke kruidendokters. Bovendien is het ook geen probleem om zelf aan kruiden te komen, die bijna als een aanvulling van het dieet worden gezien. Er is een heel netwerk van winkeltjes, waar je zonder probleem allerlei kruidenmiddelen zoals ginsengwortels, eeutherococcus, vlezige hokjespeul, gember of curcuma kunt vinden.

Je moet echter niet naar Japan trekken om de voordelen van de Japanse natuurgeneeskunde te leren kennen. In Europa vind je onder andere het voedingssupplement Bi.Bran, dat je met volle teugen laat genieten van de eeuwenoude wijsheid uit het Verre Oosten. Ingrediënten zoals rijstzemelen en actieve stoffen uit shiitakepaddenstoelen hebben een positieve invloed op ons verteringsstelsel en vergemakkelijken de opname van voedingsbestanddelen in het bloed.

Bronnen:

Janina Rubach-Kuczewska: Życie po japońsku (Leven op zijn Japans). Warschau: Iskry, 1985.Pałasz-Rutkowska E., Starecka K., Japonia (Japan), Warschau: Wydawnictwo TRIO, 2004

Simon Singh, Edzard E. Ernst, Trick or treatment?: Alternative medicine on trial (Truc of behandeling? Alternatieve geneeskunde getest), London: Bantam Press, 2008

Traditional Chinese Medicine: In Depth (Een diepgaande kijk op Traditionele Chinese Geneeskunde), NCCIH, 1 april 2009 [link 2017-09-21] [gearchiveerd van het adres op 2015-02-03] Population Estimates Monthly Report (Bevolkingsschattingen Maandelijks Raport) (eng.). Statistics Bureau.

[geraadpleegd op 2017-04-21].

https://ncez.pl/